ΠΟΡΤΟΚΑΛΙΑ
Το πορτοκάλι, το κατ’ εξοχήν φρούτο του χειμώνα, ανήκει στην κατηγορία των εσπεριδοειδών, μαζί με τα λεμόνια και τα μανταρίνια. Καλλιεργείται σε όλο τον κόσμο και είναι γνωστό για την μεγάλη περιεκτικότητά του σε βιταμίνη C, μιας και ένα πορτοκάλι την ημέρα καλύπτει τις ημερήσιες ανάγκες μας στη βιταμίνη αυτή. Η καταγωγή του θεωρείται πως είναι από την Κίνα ή την Ινδία. Πάντως στο Μεσογειακό χώρο και στην Ευρώπη φτάνει τον 15ο αι. από Πορτογάλους θαλασσοπόρους, στους οποίους πιθανόν να οφείλεται και η ονομασία του. Όμως, μόλις τον 18ο αι. άρχισε να καταναλώνεται ως τρόφιμο, καθώς μέχρι τότε καλλιεργούνταν μόνο για καλλωπιστικούς σκοπούς, αφού δεν είχαν βγει στην επιφάνεια οι ευεργετικές του ιδιότητες. Αναφορές υπάρχουν ακόμη και στη μυθολογία, όπου αναφέρονται ως τα «χρυσά μήλα» στον κήπο των Εσπερίδων. Καρποί που χάρισε η θεά Γη στον Δία για τον γάμο του με την Ήρα.
Το πορτοκάλι αποτελεί τον καρπό της πορτοκαλιάς. Αειθαλές δέντρο, το οποίο δεν έχει μεγάλη αντοχή σε χαμηλές θερμοκρασίες και καλλιεργείται σε εύκρατες περιοχές με ήπιο χειμώνα και προτιμά αμμοπηλώδη εδάφη. Ο κορμός της είναι λείος και τα κλαδιά της έχουν ελαστικότητα για να μπορούν να «σηκώσουν» το βάρος των καρπών της. Είναι μικρό δέντρο σε ύψος( μέχρι 8 μέτρα), ανθίζει μία φορά το χρόνο και η ανθοφορία κρατά περίπου 1 με 1,5 μήνα. Τότε παρουσιάζονται λευκά και μεγάλα λουλούδια που έχουν ένα πολύ ευχάριστο άρωμα. Τέλος, το δέντρο καρποφορεί για 80-100 χρόνια ανάλογα με τις κλιματολογικές συνθήκες. Βέβαια, με το κατάλληλο και τακτικό κλάδεμα μπορεί να διατηρηθεί και μέσα σε μια απλή γλάστρα.
Ο καρπός τρώγεται ωμός ως φρούτο ή μέσα σε φρουτοσαλάτα. Γίνεται επίσης και χυμός, χρησιμοποιώντας κυρίως μικρά πορτοκάλια καθότι είναι πιο ζουμερά αλλά γίνεται και γλυκό του κουταλιού χρησιμεύοντας έτσι στον τομέα της ζαχαροπλαστικής. Στην μαγειρική, συνοδεύει απόλυτα γευστικά το χοιρινό και ο φλοιός του αρωματίζει διάφορα φαγητά αλλά και γλυκά.
Καταναλώνονται άμεσα, είτε ωμά είτε σαν χυμός για να μη χαθούν οι πολύτιμες ουσίες και βιταμίνες τους. Αλλιώς συντηρούνται σε δροσερό μέρος ή στο ψυγείο για αρκετές εβδομάδες, εφόσον είναι φρεσκοκομμένα. Θέλει όμως ιδιαίτερη προσοχή στη θερμοκρασία καθώς κάτω από τους 3ο c καταστρέφονται. Ακόμη, λόγω της ευαισθησίας του ως καρπός, τραυματίζεται εύκολα, για αυτό πρέπει κατά τη συντήρηση να μην υπάρχουν αμυχές σε κάποιο από τα πορτοκάλια που μπορεί να προκαλέσουν μούχλα γιατί μειώνεται αφενός ο χρόνος συντήρησής τους και αφετέρου η μούχλα μεταδίδεται από το ένα στο άλλο. Τέλος, ο χυμός τους μπορεί να συντηρηθεί χωρίς πρόβλημα και στην κατάψυξη.
Υπάρχουν πάνω από 150 ποικιλίες πορτοκαλιών, άλλες απ’ αυτές πρώιμες που ωριμάζουν τον Οκτώβριο και άλλες όψιμες που δίνουν καρπούς το καλοκαίρι. Παρακάτω παρουσιάζονται οι κυριότερες ποικιλίες που ευδοκιμούν στην Ελλάδα.
Ομφαλοφόρες ποικιλίες : Παρουσιάζουν ομφαλό στην κορυφή του καρπού. Σε αυτήν ανήκουν :
Μέρλιν: Η πιο δημοφιλής ποικιλία και στην Ελλάδα και στο εξωτερικό με το ποσοστό της εγχώριας παραγωγής να φτάνει στο 60%. Ο καρπός είναι εύγευστος και μεγάλος, χωρίς σπόρια και με τραγανή σάρκα. Ο χυμός που δίνουν είναι πικρός. Συλλέγονται Νοέμβριο – Μάρτιο.
Ναβαλίνα: Ο καρπός είναι σφαιρικός με καλή απόδοση σε χυμό αλλά η σάρκα δεν έχει τόσο γλυκιά γεύση. Αποτελεί πρώιμη ποικιλία με τη συλλογή να λαμβάνει χώρα τον Οκτώβριο – Ιανουάριο.
Νιου Χολ: Επιμήκης καρπός μετρίου μεγέθους με γλυκιά και γευστική σάρκα. Συλλέγεται Οκτώβριο - Ιανουάριο.
Μέρλιν Ναβαλίνα
Νιου Χολ
Κοινές ποικιλίες
Βαλέντσια: Εύγευστα πορτοκάλια πολύ καλής ποιότητας. Ο καρπός είναι μέτριος, λείος σε σχήμα επίμηκες έως σφαιρικό. Δεν έχουν σχεδόν καθόλου κουκούτσια και είναι πλούσια σε απόδοση χυμού, αν και ξινίζει λίγο. Είναι ανθεκτική ποικιλία και εύκολα προσαρμόσιμη σε πολλούς τύπους εδαφών. Η ωρίμανση συντελείται Μάιο – Σεπτέμβρη και έτσι έχουμε πορτοκάλια και τους καλοκαιρινούς μήνες.
- Σαλουστιάνα: Σφαιρικός καρπός μεσαίου μεγέθους χωρίς σπόρια και γλυκιά σάρκα. Ικανοποιητική απόδοση σε χυμό με την ωρίμανση να συντελείται Νοέμβριο – Φεβρουάριο.
Χίου: Μικρός καρπός με πολλά σπόρια που ωριμάζει μέσα Νοέμβρη.
Άρτας: Σφαιρικός καρπός με υπόξινη γεύση και εξαιρετικό άρωμα.
Στην ποικιλία αυτή ανήκουν τα περισσότερα πορτοκάλια που καλλιεργούνται σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας όπως Σπάρτης, Χανίων, Κορίνθου, Αργολίδας κ.α.
Αιματόσαρκες ποικιλίες: Ποικιλία που κατέχει το μικρότερο ποσοστό καλλιέργειας από τις προηγούμενες.
Σαγκουίνι, Μόρο, Ταρόκο: Οι καρποί έχουν κόκκινη σάρκα, εύγευστη και χυμώδης με πλούσια οφέλη και βιταμίνες. Το μέγεθος τους είναι μέτριο και με λίγα σπόρια. Πρώτα ωριμάζει η Μόρο, μετά το Σαγκουίνι (Δεκέμβριο) και τελευταίο το Ταρόκο (Φεβρουάριο).
Στην Ελλάδα υπάρχουν 350.000 στρέμματα περίπου καλλιέργειας πορτοκαλιών με την ετήσια παραγωγή να φτάνει στο 1.000.000 τόνους.
ΒΙΟΛΟΓΙΚΑ ΠΟΡΤΟΚΑΛΙΑ
Στην καλλιέργεια των βιολογικών πορτοκαλεώνων, τα δέντρα της πορτοκαλιάς αναπτύσσονται με φυσικό τρόπο, χωρίς χημικά λιπάσματα ή φυτοφάρμακα. Η αντιμετώπιση των όποιων εχθρών γίνεται με ψεκασμούς από βιολογικά εντομοκτόνα (π.χ. θερινός πολτός) ή παραφινέλαιο.
Η καλλιέργεια γίνεται με εμβολιασμό της επιθυμητής ποικιλίας σε ένα σπορόφυτο ή την αγορά έτοιμου εμβολιασμένου σπορόφυτου από τα φυτώρια. Κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης, το δέντρο εμπλουτίζεται με φυτικά λιπάσματα και δύο βασικές εργασίες βοηθούν στην ομαλή παραγωγή βιολογικών πορτοκαλιών. Αρχικά, το κλάδεμα, το οποίο απαιτεί εμπειρία και δεν πρέπει να είναι αυστηρό. Συντελείται συνήθως τέλη χειμώνα με αρχές της άνοιξης σε μη βροχερό καιρό. Δεύτερο, είναι το πότισμα το οποίο είναι απαραίτητο από την άνοιξη ως το φθινόπωρο. Η συχνότητα και η ποσότητα επηρεάζεται από τις κλιματολογικές συνθήκες και το έδαφος της περιοχής. Πολύ σημαντικό είναι η αποφυγή ποτίσματος στο λαιμό (σημείο του κορμού που βρίσκεται κοντά στο έδαφος). Το τελικό στάδιο της συγκομιδής, εξαρτάται από την ταχύτητα ωρίμανσης της ποικιλίας. Από την άλλη όμως, οι περισσότερες πορτοκαλιές κρατούν για αρκετό καιρό τους καρπούς τους χωρίς να καταστρέφονται και έτσι μπορούν να συλλέγονται σταδιακά και όχι απαραίτητα όλοι μαζί. Βέβαια, καλύτερη γευστική και θρεπτική αξία έχουν όταν κοπούν τη στιγμή που θα έχουν ωριμάσει.
Η θρεπτική αξία του βιολογικών πορτοκαλιών είναι μεγάλη, όπως και ο χυμός που βγαίνει απ’ αυτά. Ας ξεκινήσουμε από τη γνωστή σε όλους πλούσια περιεκτικότητα σε βιταμίνη C, η οποία έχει αντιοξειδωτική δράση και προστατεύει τα κύτταρά μας από τυχόν βλάβες, κρατά το δέρμα υγιές και ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα. Επίσης, περιέχουν σε σημαντικό ποσοστό σίδηρο, κάλιο, σελήνιο, φώσφορο, βιταμίνη Α, β- καροτίνη αλλά έχουν χαμηλή περιεκτικότητα σε νάτριο. Η ουσία D- λιμονένιο που περιέχουν δρα προληπτικά ενάντια σε διάφορες μορφές καρκίνου όπως του δέρματος, του μαστού και του πνεύμονα. Ακόμη, η φλούδα των βιολογικών πορτοκαλιών συγκεντρώνει σε σεβαστή ποσότητα το φλαβονοειδές εσπεριδίνη που μαζί με την πηκτίνη μειώνουν τα επίπεδα της χοληστερόλης. Ο συνδυασμός μάλιστα εσπεριδίνης και μαγνησίου μειώνουν την πίεση στο αίμα. Συνεχίζοντας, οι φυτικές ίνες και το φολικό οξύ που περιέχουν τα βιολογικά πορτοκάλια βοηθούν στην εύρυθμη λειτουργία του καρδιαγγειακού συστήματος και στην αντιμετώπιση του έλκους και της δυσκοιλιότητας. Τέλος, συμβάλλουν στην πρόληψη της αρθρίτιδας και κρατούν τα οστά και τα δόντια σε καλή κατάσταση.
ΔΙΑΦΟΡΑ ΣΥΜΒΑΤΙΚΩΝ – ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΤΟΚΑΛΙΩΝ
Τα βιολογικά πορτοκάλια υπερτερούν σημαντικά σε σχέση με τα συμβατικά καθώς τα δεύτερα περιέχουν μεγαλύτερες συγκεντρώσεις σε φυτοφάρμακα και συνθετικά λιπάσματα γεγονός που τα καθιστά λιγότερο θρεπτικά αλλά και γευστικά σε σχέση με τα βιολογικά. Επίσης, σύμφωνα με μελέτες τα πορτοκάλια βιολογικής καλλιέργειας περιέχουν περισσότερα αντιοξειδωτικά. Η τιμή τους βέβαια είναι υψηλότερη, αλλά δικαιολογείται λόγω της καλύτερης ποιότητάς τους. Τέλος, άξιο λόγου είναι η αναφορά της πρακτικής του κερώματος στα συμβατικά πορτοκάλια. Αυτό σημαίνει ότι οι καρποί, μετά τη συγκομιδή τους, απολυμαίνονται με μυκητοκτόνα για να μεγαλώσει ο χρόνος συντήρησής τους και για να μην προσβάλλονται από ασθένειες. Έτσι, τα χημικά εισχωρούν στη σάρκα του πορτοκαλιού και είναι αφενός επιβλαβές για την υγεία και αφετέρου είναι κατώτερα γευστικά από τα βιολογικά.